Ford...

1940’lar... Hükümet özellikle motorlu taşıt ithalatında kota uyguluyor. İthalatı kontrolsüz bırakırlarsa sonu mutlak bağımlılık, müthiş bir farkındalık. Keza kıldan ince kılıçtan keskin “Milli Koruma Kanunu” var, nereye koysan uyuyor, kime giydirsen oturuyor.

Vehbi Koç’un bakkal dükkânıyla başlayan hikâyesi artık holdingdir, hem de dünya çapında. Koç Holding, otomotivden inşaata palazlanmakta ve palazlandıkça da sosyo ekonomik olaylara etkisi artmakta, nüfuz kazanmaktadır. Devlet dairelerinde, hükümetlerin, kabinelerin içinde sadık adamlar ediniyordu. Hızla büyürken, aynı hızla kudretleniyordu. İdari çarkın doğal koalisyon üyesi hâline geliyordu. Bir çeşit oligarşik yapının kapitalist kanadı oluveriyordu. Bir de öyle açıktan olmuyordu bu işler; türlü çeşit alavere dalavere...

Basını ele geçirmişler istedikleri politik kararı aldırmaktadırlar hükümetlere. Basın yoluyla algı yönlendirmesi yaparak devalüasyon yaptırıp servetlerini bir gecede katlamışlardır mesela.

Depoları, galerileri ağzına kadar kamyon ve otomobil doludur. Devalüasyondan sonra resmen vurgun yapmışlar ve tadı damaklarında kalmıştır. Yaptıkları şeyin adı “Karaborsacılık” tı. Devlet, ithalat için rezervinde tuttuğu dövizi karaborsacıya kaptırmıştı, bu da madalyonun öteki yüzüydü. Daha fazla araç getirmek isterler ama mevzuat engeldir. Çıkış yolu için gerekli aklı işbirlikçiliğini yaptıkları Amerikan Ford firmasından alırlar; hiçbir hükümet yedek parça ithalatını yasaklayamaz, yasaklamaz. Böylesi bi yasak eldeki araçlardan vaz geçmek demektir ve bu büyük bir milli zarardır. O hâlde yapılacak şey bellidir; yedek parça şeklinde araçları ülkeye sokmak ve kurulacak bir tesiste iş bilir işçilerle, yetenekli mühendislerle parçaları birleştirmek...

Öncelikle algı oluşturmak, algı yönlendirmek gerekiyordu. Ertesi gün manşetler şu minval üzereydi.

“Yedek parça yok!”

“Araçlar parçasızlıktan çürüyor”

“Teker dönmüyor çünkü jant yok! Tekerlek yok!”

İşte böyle böyle kurulur o yere göğe sığdıramadığımız Ford fabrikası, ta 1940’larda başlar ve 1959’da tam tesis hâline gelir.

(Bu minval üzere düşününce “Fordculuk” nasıl da manidar...)