YOK, SAYILAN ORDU VALİSİ…

Selçuk Şen
21 May
4 dakikada okunur

Atatürk tarafından Ordu’ya atanmış vali ve kaymakamlar hakkında yapmış olduğum arşiv / kaynak çalışmalarımda; Ordu Valiliği resmi internet sitesinde Ordu’da görev yapmış olan valilerimizi de inceledim.

Valiliğin resmi sitesini incelediğimizde; Cumhuriyetin ilanı ile mülga edilen gayri mülhak liva ve sancaklar arasında olup vilayete inkılap ettirilen Ordu’nun; devletimizin ve cumhuriyetimizin kurucusu Büyük Önder Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK tarafından atanmış valileri, ilk valimiz Fazıl ÖZELÇİ (1) ( tam adı: Mustafa Fazıl ÖZELÇİ, sicil dosya nu: 184) ‘den itibaren sırayla şu şekildedir:

-Rıfat VONA (2),

-Hüsnü ÇAKIR (3),

-Rıfat VARDAR (4) (tam adı: Mehmet Rıfat VARDAR),

-Ali Kemal AKSÜT (Ali Kemali AKSÜT) (5),

-Tahsin Bey (tam adı: Hasan Tahsin BAYATLI) (6),

-Nazif ERGİN (tam adı Mehmet Nazif ERGİN) (7),

-Adil Bey (İsmail Adil GÜVEN) (8),

-Nazım AKYÜREK (9),

-Hayri SIRTIKIZIL (tam adı: Hasan Hayri SIRTIKIZIL) (10),

-Bekir BARAN (10)

Ancak yukarıda sıralı valilerin hizmet süreleri ve vilayete katılış-ayrılış tarihlerini incelediğimizde ise 6 Ocak 1927’de görevi devreden Mehmet Rıfat VARDAR ile valilik kayıtlarına göre ardından atanan Ali Kemal AKSÜT’ün katılış tarihi arasından 3 aylık bir boşluk olduğu görülmektedir. Başlangıçta iki vali arasındaki bu boşluğun vekâleten doldurulduğunu ya da kaza kaymakamlarından birinin bu süre zarfında vali vekili olarak görevlendirilmiş olduğunu düşünmüştüm.

Ancak, Devlet Arşivleri, dönemin ulusal ve yerel basın arşivlerini incelediğimde bu tahmininde, düşüncemde yanıldığımı anladım.

Zira Mehmet Rıfat VARDAR ile Ali Kemal AKSÜT arasında Ordu’ya vali olarak atanmış bir isim daha vardı:

Ertuğrul eski Valisi (18 sicil dosya nu.lı), Ordu’nun 5’nci Valisi Mehmet Tevfik DEMİREL…

NOT: Mehmet Tevfik DEMİREL’in fotoğraf, Bilecik Valiliği resmi internet sitesinden alınmıştır.

Mehmet Tevfik Bey; 1882’de Paravadi (Varna – BULGARİSTAN) doğumludur. Mihalıç Rüştiyesi mezunudur. Çeşitli yerlerde görev yaptı (Kaynak: Abdülhalim DURMA, Bilecik Valileri).

Kaymakam unvanı ile son olarak görev yaptığı SÖĞÜT’ten, görevinden azledilen Ertuğrul Mutasarrıfı Adil Bey’in yerine 14 Haziran 1923 tarihinde Mutasarrıf olarak atanmıştır (DAB, CA: 30-181-1 (1920-1928) Yer: 7-20-15).

Dört yıl süreyle Bilecik’te görev yapmasının ardından ise; 13 Teşrin-i evvel 1927 tarihinde “Ordu Valisi” olarak atanan Tevfik Bey’in; Ordu Valisi olarak atandığına dair Hükümet Kararnamesi aşağıda sunulmuştur.

Türkiye Cumhuriyeti

Başvekalet

Muamelât Müdiriyeti

Aded

5671

Kararname

Kastamonu Valisi Mithat ve Afyon Karahisar Valisi Edhem ve Ordu Valisi Rıfat ve Bitlis Valisi Bekir Lütfü beylerini meb’us intibah edilmiş olmalarına ve mümâileyhimin meb’uz(s)lığı ihtiyar eylemelerine binâ’en ihilâl iden Kastamonı Valiliğine Mülkiye Müfettişi Adil ve Afyon Karahisar Valiliğine Nüfus Müdir-i Umumîsi Sabri ve Ordu Valiliğine Bilecik Valisi Tevfik ve Bilecik Valiliğine Kars Valisi Şevki ve Kars Valiliğine Mülkiye Müfettişi Salim ve Bitlis Valiliğine Mülkiye Müfettişi Zeynelabidin beylerin tâ’yinleri, Dahiliyye Vekâlet-i Celîlesinin 5 Teşrîn-i evvel 927 tarih ve 5429 numrolu tezkiresiyle vukû’bulan teklifi üzerine İcra Vekilleri Hey’etinin 13 Teşrîn-i evvel 927 tarihli ictimâ’ında tasvîb ve kabul olunmuşdur.

13 Teşrîn-i evvel 1927

Reisicumhur

Gazi M. Kemâl

(Diğer imzalar: -soldan sağa- Başvekîl İsmet; Adliyye Vekîli M. Esad; Müdâfa’a-i Milliye Vekîli Receb; Bahriyye Vekîli İhsan; Dahiliyye Vekîli M. Cemil; Hariciyye Vekîli Dr. T. Rüşdi; Maliyye Vekîli M. Abdülhâlik; Ma’ârif Vekîli M. Necati; Nafı’a Vekâleti Vekîli M. Abdülhâlik; Zirâ’at Vekîli M. Sabri; Ticaret Vekîli M. Rahmi; Sıh. Ve Muav. İct. Vekîli Dr. Refik)

Yaklaşık olarak 3 ay 10 gün süreyle Ordu’da görev yapan Mehmet Tevfik Bey (DEMİREL), 30 Kanun-u sani 1928 tarih ve 6106 sayılı kararname ile Ordu Valiliği görevinden alınarak Dahiliye Vekaleti emrine alınmıştır.

Vali Mehmet Tevfik Bey’in “Şura-yı Devlet”çe yargılanma gerekçesiyle Vekalet emrine alınmasına ilişkin İcra Vekilleri Kararnamesi metninin transliterasyonu aşağıdaki gibidir:

Türkiye Cumhuriyeti

Başvekalet

Muamelat Müdiriyeti

Aded

6106

Şura-yı Devletçe lüz’um- muhakemesine karar virilen Ordu Valisi Tevfik beyin Lüz’um- kat’-i üzerine Vekâlet emrine alınması Dahiliyye Vekâleti Celîlesinin 23 Kânûn-ı sânî 928 tarih ve 524 numaralı tezkiresiyle teklif idilmiş ve keyfiyet İcra Vekilleri Hey’etinin 30 Kânûn-ı sâni 928 taihli içtimâ’ında tasvîb ve kab’ul olunmuşdur.

Reisicumhur

Gazi M. Kemâl

Tevfik Bey’in merkeze çekilmesi ve Devlet Şurası tarafından hakkında adli süreç başlatılması içeriğine sahip Hükümet Kararnamesi, kendisinin mülki idare amirliği hayatına son verileceği hissini uyandırmışsa da arşiv belgeleri bu tezi çürütmektedir. Sabık Ordu Valisi Mehmet Tevfik Bey, Ordu Valiliği’nden merkeze alınmasının üzerinden yaklaşık 22 ay sonra Malatya Valisi olarak atanmıştır. Bu 22 ay içerisinde Dâhiliye Vekâleti tarafından kendisine başka bir görev verilmiş midir bilemiyorum. Üç yıla yakın bir süre Malatya Valisi olarak yapmasının ardında ise: 13 Kasım 1933 tarihinde emekliye sevk edilmiştir.